Ngày 28/11/2023, Trung tâm Đào tạo hạt nhân đã long trọng tổ chức Lễ bảo vệ luận án tiến sĩ cấp Viện cho NCS Trương Trường Sơn, chuyên ngành Vật lý nguyên tử và hạt nhân (mã số 9.44.01.06), đề tài luận án: “Đánh giá số liệu hạt nhân trong phương pháp k0-NAA đối với ba hạt nhân 110Ag, 116m2In và 183mW có tích phân cộng hưởng lớn hơn tiết diện bắt neutron nhiệt” với sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Hồ Mạnh Dũng và TS. Hoàng Sỹ Minh Tuấn.
Đến tham dự buổi Lễ có PGS.TS. Trịnh Anh Đức – Giám đốc Trung tâm Đào tạo hạt nhân. Dưới sự chủ trì của GS.TS. Châu Văn Tạo, Hội đồng chấm luận án tiến sĩ cấp Viện đã thông qua lý lịch khoa học, thành tích nghiên cứu, quá trình học tập và kết quả nghiên cứu của NCS Trương Trường Sơn trong thời gian thực hiện đề tài luận án tiến sĩ. Thành viên Hội đồng đánh giá cao những kết quả nghiên cứu học tập và những nỗ lực của nghiên cứu sinh trong thời gian qua.
NCS Trương Trường Sơn trình bày tóm tắt luận án.
Phân tích kích hoạt neutron (NAA) là phương pháp phân tích vật lý hạt nhân có độ nhạy và độ chính xác cao, có thể giải quyết nhiều vấn đề thực tế trong nhiều lĩnh vực khác nhau như nghiên cứu địa chất, khảo cổ, nông nghiệp, y tế, vật liệu và môi trường. Trong NAA, ba loại nguồn neutron thường được sử dụng, bao gồm các nguồn đồng vị phóng xạ, máy gia tốc và lò phản ứng hạt nhân. Sử dụng nguồn neutron từ lò phản ứng hạt nhân với dòng neutron thông lượng cao và không gian kích hoạt mẫu lớn, vì vậy nó là nguồn neutron tốt nhất cho NAA. Các phương pháp chuẩn hóa trong NAA, bao gồm phương pháp tuyệt đối, tương đối, chuẩn đơn và phương pháp k0. Phương pháp chuẩn hóa k0 của NAA (k0-NAA) được đánh giá là phương pháp có độ nhạy và độ chính xác cao. Vì vậy, k0-NAA đã được áp dụng ở nhiều phòng thí nghiệm NAA trên thế giới như một phương pháp chính (primary) để phê chuẩn các vật liệu tham khảo (reference materials) trong nhiều đối tượng nghiên cứu.
Độ chính xác của k0-NAA phụ thuộc phần lớn vào độ tin cậy của các số liệu hạt nhân sử dụng để tính toán hàm lượng nguyên tố quan tâm và các tham số của phương pháp. Việc đánh giá lại các số liệu hạt nhân là hết sức cần thiết sau một khoảng thời gian nhất định để chọn lọc ra danh sách các số liệu hạt nhân có thể không còn phù hợp và cần phải xác định lại bằng thực nghiệm. Kết quả xác định lại các số liệu hạt nhân, trong đó quan trọng nhất là các hệ số k0 và Q0 của k0-NAA sẽ góp phần nâng cao độ chính xác, độ tin cậy của phương pháp, góp phần khẳng định lại phạm vi áp dụng của các số liệu hạt nhân quan tâm. Các số liệu hạt nhân mới sẽ đóng góp vào bộ cơ sở dữ liệu hạt nhân trong lĩnh vực này đồng thời nâng cao năng lực của cán bộ nghiên cứu, đặc biệt là cán bộ trẻ.
Mục tiêu của luận án là đánh giá lại các số liệu hạt nhân k0 và Q0 của k0-NAA thực hiện trên Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, tập trung vào các hạt nhân có tích phân cộng hưởng cao hơn tiết diện bắt neutron nhiệt (Q0 > 1). Tóm tắt một số kết quả quan trọng của luận án như sau:
– Đã đánh giá lại, xác định được các số liệu hạt nhân (hệ số k0 đối với vàng – k0,Au và Q0) của các hạt nhân sống ngắn có tích phân cộng hưởng lớn hơn tiết diện bắt neutron nhiệt (Q0 > 1) cho các hạt nhân: 110Ag, 116m2In và 183mW bằng phương pháp lá dò chiếu trần tại cột nhiệt và phương pháp bọc Cd tại kênh 13-2, tương ứng trên Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt;
– Các số liệu hạt nhân mới thu được đã được áp dụng vào phương pháp k0-NAA phân tích cho các mẫu chuẩn, kết quả thu được phù hợp với các giá trị hàm lượng đã được phê chuẩn;
– Đã nghiên cứu phát triển phương pháp k0 trong phân tích kích hoạt neutron trên nhiệt (epithermal neutron activation analysis – k0-ENAA), bổ sung thêm các số liệu hạt nhân mới xác định trong luận án vào cơ sở dữ liệu phần mềm “k0-DALAT” dùng trong phương pháp k0-ENAA.
Các kết quả chính của luận án đã được công bố trên các tạp chí quốc tế trong và ngoài nước có uy tín:
– Truong Truong Son, Ho Van Doanh, Ho Manh Dung (2023), “Determination of k0 factors of short-lived nuclides 46mSc and 110Ag for the k0-NAA”, Journal of Nuclear Engineering and Technology, Vol 55, Issue 9 (2023) 3202-3205;
– Manh Dung Ho, Quang Thien Tran, Van Doanh Ho; Truong Son Truong, Phonesavanh Lathdavong “Development of a PC program for the k0-based epithermal neutron activation analysis”, Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry, Vol 332 (2023) 3469–3474;
– Trương Trường Sơn, “Phương pháp K-zero trong phân tích kích hoạt neutron (k0-NAA), Tạp chí khoa học Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, tập 18 số 12 năm 2021.
Tập thể người hướng dẫn khoa học đã có nhận xét sâu sắc, mô tả những thuận lợi, khó khăn và nỗ lực mà nghiên cứu sinh đã vượt qua để hoàn thành xuất sắc luận án. Những công bố trên các tạp chí quốc tế và trong nước có uy tín cùng với luận án là tài liệu tham khảo có giá trị đối với các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực chuyên ngành.
GS.TS. Châu Văn Tạo đọc Quyết nghị của Hội đồng.
Sau khi nghe NCS trình bày tóm tắt luận án, Hội đồng đã đặt ra nhiều câu hỏi cũng như những bình luận khoa học, NCS đã trả lời một cách đầy đủ, rõ ràng những vấn đề liên quan đến luận án và đã nhận được sự nhất trí của Hội đồng đánh giá luận án cũng như tất cả các đại biểu tham dự. Với kết quả bỏ phiếu 100% tán thành cho NCS nhận học vị tiến, GS.TS. Châu Văn Tạo thay mặt Hội đồng chúc mừng NCS Trương Trường Sơn đã bảo vệ thành công luận án và chúc mừng tập thể cán bộ hướng dẫn – PGS.TS. Hồ Mạnh Dũng và TS. Hoàng Sỹ Minh Tuấn cùng Khoa Vật lý – Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã có thêm một giảng viên có trình độ tiến sĩ.
PGS.TS. Trịnh Anh Đức chúc mừng NCS Trương Trường Sơn.
PGS.TS. Trịnh Anh Đức đại diện cơ sở đào tạo gửi lời chúc mừng NCS Trương Trường Sơn đã bảo vệ thành công luận án tiến sĩ cấp Viện và tập thể người hướng dẫn khoa học đã hoàn thành nhiệm vụ đào tạo thế hệ trẻ đóng góp vào nguồn nhân lực trình độ cao, trong đó, tập thể hướng dẫn khoa học đóng vai trò rất quan trọng, là yếu tố quyết định đến sự thành công và chất lượng chuyên môn của luận án. Ngoài ra, ông cũng gửi lời cảm ơn đến Lãnh đạo Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã luôn đồng hành và hỗ trợ tích cực cho NCS.
NCS Trương Trường Sơn cùng các thành viên Hội đồng.
Trong niềm vui và xúc động, NCS Trương Trường Sơn trân trọng cảm ơn các thành viên của Hội đồng đã góp ý sâu sắc để NCS hoàn thiện luận án tiến sĩ. NCS gửi lời cảm ơn và tri ân tới PGS.TS. Hồ Mạnh Dũng và TS. Hoàng Sỹ Minh Tuấn – các thầy là người truyền cảm hứng đam mê khoa học luôn bên cạnh hướng dẫn cho NCS. Ngoài ra, nghiên cứu sinh cũng gửi lời cảm ơn tới Lãnh đạo Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho NCS trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và thực hiện luận án, đồng thời nghiên cứu sinh gửi lời cảm ơn tới Lãnh đạo Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam, Trung tâm Đào tạo hạt nhân, đồng nghiệp, bạn bè và đặc biệt là gia đình – nơi luôn là hậu phương, là nguồn động viên, là những người đã luôn sát cánh, luôn ủng hộ trong học tập cũng như trong cuộc sống để nghiên cứu sinh bảo vệ thành công luận án tiến sĩ.
Nguyễn Thúy Hằng – Phòng ĐT,NC&TK